ΔΑΦΝΙ

 Στα Νότια της Σπάρτης και σε απόσταση 20 χιλιομέτρων από αυτή βρίσκεται το πανέμορφο και προοδευτικό χωριό Δαφνί. Είναι κτισμένο σε μια  λοφοσειρά ύψους 300 μέτρων στο μέσον της Λακεδαίμονος κάτω από την περιοχή του Λυκοβουνού μεταξύ των οροσειρών Ταυγέτου και Πάρνωνα στα δεξιά του ποταμού Ευρώτα.

Ο λόγος που αναφέρεται το Δαφνί στο «οδοιπορικό» του Ζαχαριά είναι γιατί εδώ έγινε η περίφημη μάχη και εξόντωση του Μεράκου. Την περιγραφή αυτή του Δαφνιού έχουμε χωρίσει σε δύο ενότητες.

Α. Στην περιήγηση του χωριού μαζί με την ιστορία του, και

Β. Στη διήγηση της μάχης του Ζαχαριά με τον Μεράκο.

ΓΙΑ ΛΕΠΤΟΜΕΡΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΑΝΕ CLICK ΕΔΩ MAXH

Και οι δύο περιγραφές είναι του Σταύρου Μυλωνάκου τ. Επιθεωρητή Δημοτικής Εκπαίδευσης, γνωστού πνευματικού στελέχους της Λακωνίας, τον οποίο ευχαριστούμε πολύ.

Το Δαφνί είναι ένα από τα μετρημένα κεφαλοχώρια του νομού και η θέση του δίνει δίκαια το χαρακτηρισμό «ο οφθαλμός της Λακωνίας».

Η ιστορία του χωριού είναι μεγάλη και η αρχή της χάνεται στα βάθη της αρχαιότητας. Στα δυτικά, μεταξύ της Εθνικής οδού Σπάρτης - Γυθείου και του χωριού, στη θέση «Τροχάλια» βρισκόταν η αρχαία κωμόπολη «Αφιδναί» καθώς υποστηρίζουν πολλοί ιστορικοί, όπως οι Ελληνες Κ. Παπαρρηγόπουλος, Σπ. Τρικούπης, Γ. Μιστριώτης, Παν. Δούκας, Κ. Τρυπάνης, Νικ. Παπαδόπουλος, και οι ξένοι Ε. Schwart, H Weil, E. Meyer, A. Monti, W Jaeger, W Christ, G Murray, Κ Μυλλέρος κ.ά. Βορειανατολικώς του Δαφνιού περνά ό ποταμός Ευρώτας, πού στη Θέση Πυρί συναντιέται με δυο παραποτάμους της περιοχής Δαφνιού, το Γερακάρη και τη Ρασίνα.

Οί γέροντες Δαφνιώτες λέγουν ότι όταν ό Γερακάρης «έχη κατεβασιά είναι Σκουζιάς», κάνει μεγάλον Θόρυβο, αλλά είναι ακίνδυνος, ενώ ή Ρασίνα όταν έχει κατεβασιά είναι «Σιγαλή» και επικίνδυνη. Λέγεται ότι το ποτάμι Γερακάρης πήρε το όνομα αυτό από τα πολλά γεράκια πού έπιαναν οι κυνη γοί της Βυζαντινής εποχής καί τα μάθαιναν κυνήγι.

Από τη θέσι πού είναι κτισμένο το Δαφνί φαίνεται θαυμάσια ο κάμπος της Λακεδαίμονος, μέρος από την πεδιάδα του Έλους και τα βουνά Ταύγετος καί Πάρνωνας.

Από διάφορες τοποθεσίες μέσα και έξω από το Δαφνί, όπως από τη συνοικία Κοτρωνάκι καί Μανωλέϊκα, του Σαραντάκου, του Αριστείδη Θεοδωρακάκου το αλώνι, του Γιάννου τη βρύση, στο λόφο πού είναι ή δεξα μενή, τα Παλιάμπελα, τον Κουρκουτά, το Λυκοβουνό, την Ψηλή Ράχι κ.λ.π. θά αγναντέψη κανείς την ωραία γαλάζια θάλασσα του Λακωνικού Κόλπου, πού τη νύχτα φαίνεται και ό φάρος των Κυθήρων, την πεδιάδα της Λακεδαίμονος και τα χωριά Λάγιο, Κροκεές, Τάραψα, Ποταμιά, Κουρτσούνα, Γοράνους, Πολοβίτσα, το μοναστήρι της Ζερμπίτσας, τα Καμίνια, το Παλιοχώρι, το Ξηροκάμπι καί όλα τα καμποχώρια με τη Σπάρτη, μερικά χωριά των Βορείων Δήμων καί της Σελλασίας, το Λευκόχωμα, τη Σκούρα, τον Κεφάλα, τη Χρύσαφα, τον ωραίο Βρονταμά, το Γεράκι με το κάστρο του καί πολλά άλλα.

Η έκταση του Δαφνιού είναι μεγάλη καί τα κτήματα πολλών Δαφνιωτών πλησιάζουν στα γειτονικά χωριά Λευκόχωμα, Καμίνια, Ποταμιά, Βασιλάκιον και Κροκεές. Το έδαφος του χωριού είναι αργιλλώδες και αργιλλοαμμώδες και σε μερικά μέρη πετρώδες, αλλά κατάλληλο για δενδροκαλλιέργειες. αμπέλια και σιτηρά. Από τα Δαφνιώτικα αμπέλια βγαίνει το περίφημο και γνωστό σε όλους τους Λάκωνες και τους ξένους «Δαφνιώτικο κρασί". Για το Δαφνιώτικο κρασί και τους νόστιμους μεζέδες, τίς τσίχλες (άγριοπούλια πού έρχονται τη χειμερινή περίοδο), έρχονται κάθε βράδυ πολλά αυτοκίνητα γεμάτα θαυμαστός, πού κάνουν μεγάλη κατανάλωση.

Οι Αφιδνές της Λακεδαίμονος είναι η πατρίδα του ελεγειακού ποιητή Τυρταίου και όχι οι Αφιδνές της Αττικής, όπως κακώς λέγεται. Ο Τυρταίος έζησε τον 6^ο π.Χ. αιώνα και με τις ελεγείες του, τα εμβατήριά του και τα πολεμικά του άσματα τόνιζε τη στρατιωτική τιμή και την αγάπη προς την πατρίδα. Ηταν ειδικευμένος στην πολεμική μουσική, που ενθουσίαζε τους Σπαρτιάτες πολεμιστές και έτσι νικούσαν όλους τους αντιπάλους τους. Ενα εμβατήριο του Τυρταίου είναι:

Αγετ', ώ Σπάρτας ευάνδρω, κούροι πατέρων πολιητάν,

Λαιν μεν ίτυν προβάλεσθε, δόρυ δ' ευτόλμως βάλλετε

Μη φειδόμενοι τας ζωάς, ου γαρ πάτριον τα Σπάρτα.

Η μετάφραση λέει:

Εμπρός της Σπάρτης τα παιδιά τα παιδιά της λεβεντογεννήτρας,

Με την ασπίδα στα ζερβά, μ' ατρόμητο κοντάρι,

Μη την λυπάστε τη ζωή σαν άξιοι γιοί της Σπάρτης.

Αλλο γνωστό από την ιστορία μας άσμα του Τυρταίου είναι:

Τεθνάμεναι γαρ καλόν, επί προμάχοισι πεσόντα

Ανδρ' αγαθόν περί η πατρίδι μαρνάμενον.

Η μετάφραση είναι του Σπυρ. Τρικούπη και λέει:

Τι τιμή στο παλληκάρι όταν πρώτο στη φωτιά

σκοτωθεί για την πατρίδα με τη σπάθα στα δεξιά.

Σήμερα το άσμα αυτό αποτελεί τον ύμνο της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων στο Ελσίνκι της Φιλανδίας!

Από τη λέξη Αφιδναί προήλθε το Δαφνί με παραφθορά: Αφιδναί - Δαφναί - Δαφνί. Στο χώρο των αρχαίων Αφιδνών βρίσκονται και σήμερα σπασμένα κιονόκρανα, σπόνδυλοι, κομμάτια από αγγεία και πήλινα αγαλματίδια και αρκετά έχουν συγκετρωθεί στο Δημοτικό σχολείο Δαφνίου. Στον ίδιο χώρο είναι χτισμένος ο μικρός Βυζαντινός ναός της Παναγίας της Μολεμένης κατά τον 13^ο αιώνα μ.Χ. ο οποίος ονομάστηκε έτσι γιατί τον εμόλυναν οι ορδές του Ιμπραίμ τον Σεπτέμβριο του 1825. Στα βορειοδυτικά του χωριού πάλι, είναι ερείπια από το παλαιότερο Δαφνί και ο Βυζαντινός πύργος «ο Παλιόπυργος» με ναίσκο δυτικά και τις παραδόσεις του για Βυζαντινούς άρχοντες και Φράγκους ιππότες.

Στα ανατολικά του χωριού είναι το ερειπωμένο Βυζαντινό κεφαλοχώρι το Λυκοβουνό και το κατεδαφισμένο επί Τουρκοκρατίας φημισμένο μοναστήρι (πατριαρχικό) του Αγίου Γεωργίου. «Αγιώργης στο Λυκοβουνό και Αγιά Σοφιά στην Πόλη», που διέσωσε η μακρά παράδοση του τόπου και το χρυσόβουλο του Ανδρόνικου του Γ ή Νέου το έτος 1292.

Σ'αυτό ο Ανδρόνικος ο Γ Παλαιολόγος αναγνωρίζει τη μονή του Αγίου Γεωργίου ως «σπουδαία και φημισμένη». Στο Λυκοβουνό, κατά το θέρος του 1996 έγιναν ανασκαφές από την εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λακωνίας στον Πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου. Τα μωσαικά του δαπέδου με τα άλλα ευρήματα είναι αξιόλογα. Οι ανασκαφές θα συνεχιστούν. Το Λυκοβουνό κατά την παράδοση είχε χίλιες οικογένειες και μέχρι το έτος 1847 ήταν πρωτεύουσα του Δήμου Κυδωνίας, αλλά για λόγους οικονομικοπολιτικούς διαλύθηκε. Οι κάτοικοί του έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στο Δαφνί και τα γειτονικά χωριά.

Στον κατεδαφισμένο πύργο, μέσα στο Δαφνί, το 1787 ο αρχιαρματωλός του Μωριά Καπετάν Ζαχαριάς Μπαρμπιτσιώτης εξόντωσε το φοβερό δυνάστη των σκλαβωμένων, Ομέρ ή Μεράκο.

Σειέται ο Πύργος του Δαφνιού με τα πολλά ντουφέκια

Και στείλαν για το Ζαχαριά τον Κλεφτο-Μπαρμπιτσιώτη

Σαν άλογο χλιμίντρισε, σαν το στοιχειό βογγάει....

Ευθύς φωτιά τους έβαλε τον Πύργο τον γυρίζει

Έν' αγκωνάρι τούμεινε. Οι Τούρκοι ευθύς φωνάζουν.

-Σε προσκυνούμε Ζαχαριά δούλοι σου να γενούμε.

ΓΙΑ ΛΕΠΤΟΜΕΡΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΚΑΝΕ CLICK ΕΔΩ MAXH

Από το αθάνατο Δημοτικό τραγούδι φαίνεται η κατάληψη του πύργου και η λαμπρή νίκη του Καπετάν Ζαχαριά.

Στην τ. Κοινότητα Δαφνίου ανήκει και ο συνοικισμός Πυρί με την γόνιμη περιοχή του, τις ιδιοκτησίες των Μαυρομιχαλαίων, την ιστορία τους και τους θρύλους με τις λαϊκές διηγήσεις για τη ζωή τους. Το Δαφνί με το Λυκοβουνό και το Πυρί πρόσφεραν πολλά κατά τη διάρκεια του αγώνα το 1821. Οι Δαφνιώτες διακρίθηκαν σε πολλές μάχες και ιδιαίτερα στον Πολυάραβο με ονομαστούς οπλαρχηγούς και πολεμιστές. Στους νικηφόρους πολέμους του 1912-13 ήλθαν από την Αμερική 50 εθελοντές Δαφνιώτες που πολέμησαν ηρωϊκά. Στη Μικρασιατική εκστρατεία έπεσαν πολεμώντας 17 Δαφνιώτες και στον πόλεμο του 1940 οκτώ διαλεχτά παληκάρια. Γενικά το Δαφνί στη μακρά ιστορική διαδρομή του πρόσφερε ό,τι καλύτερο για την αθάνατη Ελλάδα.

Σήμερα οι κάτοικοι ξεπερνούν τους 1000 και με την εργατικότητά τους παράγουν μεγάλες ποσότητες εκλεκτού λαδιού και του γνωστού για την ποιότητά του Δαφνιώτικου κρασιού. Η Κοινότητα Δαφνίου που ιδρύθηκε το 1912 και λειτούργησε το 1914 με το γνωστό αποκεντρωτικό νόμο του Μεγάλου Ελευθέριου Βενιζέλου πραγματοποίησε μεγάλα και θαυμαστά έργα. Ολοι οι Πρόεδροι και τα Κοινοτικά Συμβούλια εργάσθηκαν υποδειγματικά για το καλό του χωριού τους ώστε το Δαφνί να γίνει ονομαστό και σπουδαίο. Το Δαφνί σήμερα σφίζει από ζωή. Το χωριό με την πλούσια ιστορία του, τη χριστιανική του ζωή, τις αρχές και τα ιδανικά του, τον ψυχικό δεσμό των κατοίκων του, τα ειρηνικά του έργα, τα ωραία έθιμα και παραδόσεις του με τα διακριθέντα κατά καιρούς πρόσωπά του θέλει και πρέπει να ξαναγίνει μία ανεξάρτητη Κοινότητα για να συνεχίσει την ιστορία της και την προκοπή της. Την Καθαρά Δευτέρα γίνεται ο καθιερωμένος Βλάχικος Γάμος έμπνευση, οργάνωση και παρουσίαση από τον Σταύρο Λ. Μυλωνάκο, 1965-75, άλλοτε Διευθυντή του Σχολείου. Σήμερα συνεχίζεται από το Σύλλογο Φιλοπρ. Δαφνιωτών.

Ολα τα στοιχεία για τη σύνταξη του παρόντος προέρχονται από το βιβλίο του Σταύρου Λ. Μυλωνάκου τ. Επιθεωρητή Δ.Ε. με τον τίτλο «Το Δαφνί της Σπάρτης και τα γύρω χωριά». (Ιστοριογραφική, Κοινωνιογραφική και Λαογραφική μελέτη) Αθήνα 1996.