O νομός Λακωνίας είναι ο νοτιότερος νομός της Πελοποννήσου και της ηπειρωτικής Ελλάδας. Βρέχεται από το Αιγαίο Πέλαγος , το Μεσσηνιακό κόλπο και το Λακωνικό κόλπο. Έχει δύο κύριες οροσειρές, του Ταϋγέτου που είναι και η υψηλότερη κορυφή της Πελοποννήσου (2.407 μέτρα) και του Πάρνωνα (1.961 μέτρα). Ανάμεσά τους βρίσκεται η κοιλάδα του ποταμού Ευρώτα και η πρωτεύουσα του νομού, Σπάρτη. Συνορεύει στα βόρεια με το νομό Αρκαδίας και στα δυτικά με το νομό Μεσσηνίας. Στο νομό Λακωνίας ανήκει και το κατοικημένο νησί της Πελοποννήσου, η Ελαφόνησος

Σύμφωνα με την πρώτη διοικητική διαίρεση του ελληνικού κράτους κατ΄ εντολή, επί Κυβερνήτη Καποδίστρια που έγινε με το Ψήφισμα Ι΄ στις 13 Απριλίου του 1828 (στο Ναύπλιο), η Πελοπόννησος χωρίσθηκε σε επτά "τμήματα". Το "Ε΄ τμήμα" περιελάμβανε το Νησίον, την Καλαμάτα, τα Εμπλάκια, την Ανδρούσα, το Λεοντάριο και τη Δυτική Μάνη, φέροντας το όνομα "Κάτω Μεσσηνία". Το "ΣΤ΄ τμήμα" της ίδιας διαίρεσης περιελάμβανε την Ανατολική Μάνη, τη Μονεμβάσια, το Μυστρά, τον Πραστό, τον Τυρό και το Λεωνίδιο, δηλαδή την Τσακωνιά και έφερε το όνομα "Λακωνία".
Στη συνέχεια επί Βασιλέως Όθωνα με το Β.Δ. της 3ης Απριλίου του 1833 (ΦΕΚ 12) "Περί διαιρέσεως του Βασιλείου της Ελλάδος και της Διοικήσεώς του" καθιερώθηκε η "Νομαρχιακή Διαίρεση" σε 10 νομούς. Μεταξύ των 10 αυτών νομών ήταν και ο "Νομός Λακωνίας" με πρωτεύουσα το Μυστρά. Η δε Ανατολική Μάνη αποτέλεσε τότε μία από τις 4 επαρχίες του Νομού με πρωτεύουσα το Γύθειο, που τότε άλλαξε και το από τουρκοκρατίας όνομα "Μαραθονήσι". Το 1836 ακολούθησε νέα Διοικητική Διαίρεση με Διοικήσεις και Υποδιοικήσεις, όπου τότε ο συσταθείς νομός Λακωνίας χωρίσθηκε σε δύο Διοικήσεις: της Λακεδαίμονος, που περιελάμβανε όλες τις περιοχές εκτός από τη Μάνη και της Λακωνίας που περιελάμβανε μόνο τη Μάνη. Τότε το Γύθειο έγινε έδρα υποδιοίκησης και αναγνωρίσθηκε ως Δήμος.

Όμως, το 1845, με το Β.Δ. της 5ης Δεκεμβρίου 1845, επανήλθε το νομαρχιακό σύστημα διοικητικής διαίρεσης, με συνέπεια τη διάλυση των δύο υποδιοικήσεων και την καθιέρωση του Νομού Λακωνίας με πρωτεύουσα τη Σπάρτη και δημιουργία 2 μόνο Επαρχείων, των Μολάων και του Λιμενίου. Αυτό είχε ως επακόλουθο το γενικό ξεσηκωμό των Μανιατών. Έτσι προς κατευνασμό των κατοίκων ακολούθησε το Β.Δ. της 15ης Ιουνίου 1846 (ΦΕΚ 18), με το οποίο συγκροτήθηκε το Επαρχείο Γυθείου.
Τελικά, το έτος 1899 θεωρείται ακόμα και σήμερα η λαμπρότερη χρονολογία στην ιστορία τόσο της Μάνης όσο και του σύγχρονου Γυθείου. Και αυτό γιατί, επί Βασιλέως Γεωργίου του Α΄, με το νέο Νόμο ΒΧΔ 6 Ιουλίου 1899 "Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους" η Ελλάδα χωρίσθηκε σε 26 Νομούς, μεταξύ των οποίων ιδρύθηκε, φερόμενος ως 20ός, ο Νομός Λακωνικής με 3 επαρχίες, (Γυθείου, Οιτύλου και Κυθήρων), με έδρα Νομάρχη το Γύθειο, και ως 21ος ο Νομός Λακεδαίμονος,με 2 επαρχίες, Λακεδαίμονος και Επιδαύρου Λυμηράς, με έδρα Νομάρχη τη Σπάρτη. Δέκα χρόνια αργότερα, με τον Νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16ης Νοεμβρίου 1909, καταργήθηκε ο Νομός Λακωνικής, ενώ οι επαρχίες (Γυθείου και Οιτύλου) υπάχθηκαν στο Νομό Λακωνίας, που υφίσταται μέχρι σήμερα, η δε Επαρχία Κυθήρων στον τότε Νομό Αργολίδας και Κορινθίας.